درباره اورانیم بیشتر بدانیم(3)

زمین شناسی اورانیم-قسمت دوم

سازندهای مختلف اورانیم

اورانیم فلزی است با ظرفیت های شیمیایی مختلف که به ویژه دو ظرفیت آن یعنی U+6 و U+4 در طبیعت در پی فرآیندهای اکسیداسیون و احیاء نقش آفرین می باشند. همانطور که ذکر شد. این فلز پرتوزا، اولین بار بوسیله یک شیمیدان بنام کلاپروت ده سال پس از کشف ستاره اورانوس بوسیله هرشل، کشف گردید و به نام اورانیم نامیده شد. در ابتدا از خواص پرتوزایی این فلز آگاهی نداشتند، به همین دلیل آن را برای رنگ لعاب در سرامیک  سازی استفاده می کردند. پس از کشف رادیو اکتیوینه بوسیله هانری بکرل فرانسوی و به دنبال آن پیر کوری و همسرش مادام کوری، متوجه پرتوزایی این فلز گرانبها یعنی اورانیم شدند. استفاده اورانیم امروزه بیشتر در مراکز هسته ای و نیروگاه های هسته ای معمول می باشد. تشکیل کانسارهای اورانیم به صورت های زیر در طبیعت صورت گرفته است.

تشکیل اورانیم به صورت رگه ای که در این فرایند اورانیم به صورت رگه ها پیوسته و یا ناپیوسته و گاهی به صورت رگچه های میلی متری تا حداکثر چندین سانتی متر از نظر ضخامت در سنگ های آذرین اسیدی مانند گرانیت، ریولیت، تراکیت کانی سازی وسیعی را می تواند در بر گیرد. همین طور این رگه های در سنگ های متوس طور و سنگ های اسید قلیایی و سنگ های آلکالن و حتی کالک آلکالنی می توانند کانسارهای کوچک، متوسط و بزرگی از معادن اورانیم را بوجود آورند. منظور از معادن کوچک یعنی ذخیره، اورانیم بر حسب، اکسید اورانیم (U3O8) تا 5000 تن و معادن متوسط تا 15000 تن و معادن بزرگ بیش از 15000 تن ذخیره اکسید اورانیم دارند. گاهی اوقات اورانیم به صورت پراکنده در سنگ مادر (مثلاً گرانیت) و یا سنگ میزبان کانی سازی خود را انجام می دهد. گاهی اورانیم به صورت صورت رگه ای و یا رگچه های نردبانی و دسته جارویی کانی سازی و تمرکز پیدا می کند. اورانیم ممکن است است به صورت پلاسر در سواحل و در ماسه های ساحلی یافت گردد. کانسارها و معادن اورانیم ذکر شده به صورت های فوق در کانادا و اروپا به ویژه در فرانسه، چک، آمریکا، چین و روسیه ملاحظه می گردد. کانی سازی رگه ای ممکن است به صورت کانسارهای گرمایی و یا هیدروترمال تجلی پیدا نماید. کانسارها رگه ای هیدروترمال شامل کانسارهای  اپی ترمال یا کانسارهای  اورانیم حرارت پایین که در آنها  تمرکزی از کانی های اورانیم وجود دارد کانی هایی مانند پچبلند و اورانینیت پچبلند و کانی های ثانوی تشکیل می گردند. در کانسارهای نوع مزوترمال کانی های اورانینیت، کوفی نیت، توربانیت، توریت، اورانوتوربانیت تشکیل می گردد. در کانسارهای  نوع هیپوترمال یا کانسارهای گرمایی حرارت بالا (تا 400 درجه) تشکیل کانی اورانینیت آن هم با علامت سوال ممکن می باشد، یعنی در کانسارهای  گرمایی حرارت بالا، به سختی کانی اورانینیت که در سیستم کوبیک متبلور می شود می تواند تبلور پیدا نماید. کانسارهای  نوع مزوترمال در کشور چک، معدن یا خیموف، در کانادا و آفریقا (معادن کاتانگا) و در روسیه و چین و استرالیا یافت می گردد. در ایران کانسارهای  گرمایی نوع مزوترمال در معادن انارک (معادن تالمسی و مس کنی) کانی سازی وسیعی را در سنگ های آندزیت پورفیریت و لابرادوریت به صورت رگه ای از انواع دسته جارویی انجام داده است که در طی آن اورانیم همراه با مس، نیکل، کبالت، آرسینک، نقره، بیسموت و جیوه، کانی سازی های نوع سولفوره را به صورت پاراژنز هفت تایی بوجود آورده است، در نقاط دیگری از ایران نوع کانی سازی هیدروترمال (گرمایی) را می توان در منطقه بایچه باغی 75 کیلومتری غرب میانه مثال زد، که اورانیم همراه با مس و نیکل و مولیبدن و سایر فلزات، کانی سازی انجام داده است.

نوع دیگر از کانی سازی اورانیم، کانی سازی به طریق دگر نهادی یا متاسماتیسم می باشد که در آن به طریق تبادل گاز CO2 در فشار بالا و حرارت فوق العاده سبب جانشین شدن ترکیبات اورانیم با ترکیبات دیگر می گردد، مانند کانی های داویدیت و برانریت. اورانوتوربانیت و غیره به همراه اورانینیت و یا بدون اورانی نیت که در کانسارهای  نوع متاسماتیسم مشاهده می گردند. به عنوان مثال در ناحیه آب زرد یا ژولتی وادا در منطقه ای بنام کربوی روک در اکراین معدن بزرگ آهن همراه با اورانیم  که به طور متاسماتیت وجود دارد، که کانه اورانی نیت به همراه داویدیت و اورانوتوربانیت می باشد. همچنین تیپ متاسماتیت ناریگان، زریگان. چغارت، چادر ملو، اسفوردی، خوشومی، که می توان در آنها مقادیر کمی اورانیم در حد چند تن تا حدود 50 تن به صورت اکسید اورانیم انتظار داشت.

ادامه دارد...

گردآوری:مژده اصولی